در این نوشته از بخش دانستنیهای کودکان در پرتال دلبرانه قصد داریم به درمان بهانه گیری کودک بپردازیم.
بهانه گیری های کودک یکی از چالش هایی است که والدین با آن روبرو هستند و گاهی هم موجب رنجش والدین می شود.
بهانه گیری های کودکان می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که باید آن را شناخت و آن را درمان کرد.
در این مقاله سعی کرده ایم که توصیه هایی که برای درمان بهانه گیری کودک وجود دارد را بررسی نماییم.
در ادامه با ما همراه باشید...
درمان بهانه گیری کودک + آموزش کاربردی برخورد با کودک بهانه‌گیر
کودک دلبندی که ماه ها و شاید سالها منتظر تولدش بوده ایم، امروز جانمان را به لبمان رسانده!
خنده از روی لب هایش رفته، مدام یا در حال جیغ کشیدن و گریه کردن و یا قهر کردن و حرف نزدن است. اما به راستی چرا کودکی دچار بهانه گیری میشود؟
ماندانا رکنی روانشناس و مشاور در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، در خصوص بهانهگیری کودکان اظهار کرد:
کودکان بهانه گیر در برابر حداقل فشار، واکنش افراطی نشان میدهند.
علل بهانه گیری کودک
بهانه گیری کودک اگرچه یک عمل مشابه بین تمام کودکان بهانه گیر است، اما زمینه بروز و شدت آن میتواند علل مختلفی داشته باشد.
مجموعه ای از علل فردی و تربیتی باعث بروز این رفتار میشود.
آنچه مهم و قابل توجه است نوع رفتار والدین با فرزند در هنگام بهانه گیری است که میتواند زمینه ساز بهانه گیری های بعدی در کودک باشد.
بهانه گیری در سنین مختلف، علل مختلفی دارد که در ادامه با برخی از آنها آشنا میشویم
نمیتونم حرف بزنم!
گرچه کودک در سنین پایین معنی لغات و کلمات را تا حدود زیادی متوجه میشود و معنی حرفها و سوال های مارا درک میکند.
اما نمیتواند برای پاسخ دادن به آنها و یا ابراز نظرات شخصی خودش از کلمات به درستی استفاده کند .
همین امر باعث ایجاد بهانه گیری و بیقراری های او میشود
خسته شدم
گاهی خستگی برای کودکان میتواند سرسام آور باشد و آنها را وادار به بهانه گیری کند
خیلی گشنمه
گرسنگی یا تشنگی هر فردی را عصبی و پرخاش گر میکند. کودک هم از این موضوع مستثنا نیست.
او هم در هنگام گرسنگی عصبی میشود و بدون اینکه مطلع باشد نسبت به موارد بی اهمیت بهانه گیر میشود.
از دنده چپ بلند شدم
خواب شب برای یک انسان از مهم ترین واجبات است.
هرچه سن فرد کمتر باشد این نیاز برای او بیشر حس میشود چرا که مغز نیاز به تحلیل و حلاجی اتفاقات روزانه را دارد.
اگر خواب شب کامل نباشد باعث بدخلقی پرخاشگری و عدم تعادل در افراد بزرگسال میشود.
در کودکان هم که البته نیاز به خواب شب بیشر است اوضاع بر همین منوال است، با این تفاوت که بیخوابی شبانه باعث میشود کودک در تمام روز بعد دچار بهانه گیری و پرخاشگری شود.
لطفا منو ببین
یکی از مهمترین عوامل بهانه گیری کودک درخواست توجه از اطرافیان و والدین است.
حتما تجربه کرده اید مواردی را که والدین در حال انجام کاری مثلا مطالعه یا تماشای سریالی بوده اند و کودکشان اصرار میکرد که آنها نقاشی اش را ببینند یا بهانه گیری میکرد که میخواهد کارتون تماشا کند.
این بهانه گیری ها میواند معلول حس نیاز به توجه والدین باشد.
این روانشناس بیان کرد: این ویژگی نیز به نوبه خود این کودکان را در برابر مشکلات هیجانی، اجتماعی و تحصیلی آسیب پذیر میکند.
وی ادامه داد: این کودکان در کنترل خود مشکل دارند و پیروی از خواسته‌های معلمان یا والدین برایشان دشوار است.
با بهانه گیری کودک چه کنیم؟
کمک به کودکان بهانه گیر
رکنی با بیان اینکه می‌توان به این کودکان کمک کرد، افزود:
قبل از شروع هر کاری برای حل مشکل ناآرامی کودکتان، بسیار مفید است که در مورد زمان و مکانی که ناآرامی و بهانه گیری در آن رخ میدهد.
و طول مدت ناآرامی کودک، فکر کنید تا بتوانید دلایل بهانه گیری او را تشخیص دهید.
این روانشناس بیان کرد:
در برخی موارد گریه نوزاد یا بهانه گیری کودک، ممکن است ناشی از تنشی باشد که خود شما احساس می‌کنید.
و باعث میشود که مثلا دست او را با تندی بگیرید و یا وقتی از شما چیزی میخواهد، به او پرخاش کنید.
وی گفت: همه والدین گاهی دچار تنش میشوند، اما اگر این حالت یک جریان عادی در زندگی شماست.
باید عامل ایجاد کننده آن شناسایی و برطرف شود.
این روانشناس تصریح کرد: گاهی والدین می‌گویند زمانی که قشقرق شروع میشود.
باید دوره خود را طی کند و ممکن است چند ساعت طول بکشد تا اوضاع آرام شود.
داشتن یک برنامه ثابت در برخورد با رفتارهای مختلف کودک
وی افزود: یک جنبه مهم برای کمک به کودک، داشتن یک برنامه ثابت در برخورد با رفتارهای مختلف اوست.
لازم است ما به عنوان والدین، آرامش خود را حفظ کنیم، محدودیت‌های خودمان را در نظر بگیریم.
و برنامه‌ای ترتیب دهیم که بیشترین احتمال موفقیت را دارد.
رکنی خاطرنشان کرد: در عین حال باید در کنار اِعمال محدودیت و هدایت کودک به سمت فعالیت هدفمند، پریشانی و احساسات او را نیز درک کرد.
روش های درمان بهانه گیری کودک
همانطور که گفته شد، بخش مهمی از بهانه گیری و پرخاشگری های کودک مربوط به رفتار والدین و اطرافیان است.
والدین میتوانند از بهانه گیری کودک عصبی شده و برخوردی غیرمنطقی و احیانا ظالمانه با او داشته باشند، یا صبورانه با مشکل رو به رو شده و با استفاده از راهنمایی های افراد آگاه در صدد رفع آن بر بیایند.
در ادامه با برخی از باید ها و نباید های رفتار با کودک بهانه گیر آشنا میشویم
حفظ آرامش
اولین قدم حفظ آرامش والدین است. وقتی کودک شروع به بهانه گیری میکند.
مسلما والدین عصبی میشوند اما باید بدانیم که در این شرایط حفظ آرامش و کنترل خشم به طور غیر مستقیم به کودک نشان میدهد که برای صحبت کردن باید بهانه گیری و پرخاشگری را کنار بگذارد.
منحرف کردن توجه
با ترتیب دادن یک بازی میتوانیم توجه کودک را جلب کنیم.
مثلا از او بخواهیم خواسته اش را بار اول درگوشی بگوید، سپس کمی بلند تر و باز هم کمی بلند تر حرف هایش را تکرار کند.
با این کار تمرکز بحث عوض میشود و کودک بهاننه گیری را کنار میگذارد.
قطع حرف
هنگامی که کودک شروع به بهانه گیری میکند، در میان حرف هایش پریده و به او بگوییم که دارد بهانه میگیرد و ما به حرف هایش گوش نمیدهیم.
اگر قصد دارد چیزی از ما بخواهد باید روش بیان کردنش را تغییر دهد.
اگر کودک نوع بیان خود را اصلاح کرد حتما او را تشویق کنیم و نشان دهیم حالا که بهانه گیری را کنار گاشه به حرف هایش گوش میدهیم.
باج ندادن
کودک در محیطی شلوغ شروع به بهانه گیری و گریه کردن میکند.
نگاه همه ی افراد بر میگردد به سمت ما، پدر و مادری که نمیتوانند فرزندشان را ساکت کنند!
در این شرایط میتوانیم به خواسته ی کودک تن داده و گریه های وحشتناک او را تبدیل به لبخندی معصومانه کنیم.
اما باید بدانیم این لبخند معصومانه از این پس تنها در شرایطی در صورت کودکمان نقش میبندد که به خواسته های به جا و نا به جای او تن داده باشیم.
در شرایط گفته شده بهتر است کودک را به جایی خلوت برده و از او بخواهیم با حفظ آرامش راجب خواسته اش حرف بزند.
اگر کودک بهانه گیری را تمام نکرد او را از محیط خارج کنیم.
بهانه گیری کودک و بزرگسال لجباز
شاید دیده باشید افرادی را که با زورگویی در جامعه قصد تحقق خواسته هایشان را دارند.
یا درگیری هایی را بین زوجین که با بهانه گیری ها و پرخاشگری های یکی از آنها به وجود آمده است.
بخشی از این گونه مشکلات ریشه در کودکی داشته و حاصل عکس العمل های اشتباه اطرافیان است.
آرامش بعد از طوفان!
شاید جالب باشد که بدانید بهانه گیری کودک همیشه هم اتفاق بدی نیست.
دلایل زیادی وجود دارند که این رفتار را توجیه میکنند از جمله:
خروج اشک
در شرایط بحران و فشار، خروج اشک که حاوی هورمون های استرس است باعث میشود که بدن به آرامشی نسبی دست یابد .
یادگیری نه گفتن
امکان دارد که نه گفتن شما در برابر خواسته نا به جای فرزندتان او را خشمگین کرده و باعث بهانه گیری های او شده باشد.
اما در این شرایط بعد از آرام شدن، او یاد میگیرد که در برابر خواسته های غیر منطقی باید صراحتا مخالفت کرد و کسی که پافشاری روی خواسته های اشتباهش دارد هیچوقت به خواسته هایش نمیرسد.
اثر بهانه گیری کودک در بلند مدت
گاهی کودکان هیجانات خود را با رفتار های پرخاشگرانه یا با بهانه گیری ها و بدخلقی های پیاپی نشان میدهند.
که این نشانه ی خوبی از سلامت روانی کودک و دوستی او با خودش است.
شناخت بهانه گیری کودکان و درمان بهانه گیری کودک
بهانه گیری کودک ناشی از ناتوانی او در بیان احساسات و انتظاراتش است زیرا بیشتر کودکان کلمه هایی که می شنوند را درک می کنند.
اما نمی توانند آنها را درست و کامل بیان کنند و نمی تواند منظور خود را توضیح دهند به همین علت نا امید شده و شروع به جیغ کشیدن و بهانه گیری می کنند.
دلایل بهانه گیری کودکان
عوامل زیادی موجب بهانه گیری کودک می شوند که برخی از آن ها عبارتند از:
- خستگی
- گرسنگی
- ناکامی
- ترس یا اضطراب کودکان
- ناتوانی در بیان خواسته خود
- مقاومت در برابر تغییر (مانند ترک یک مکان)
- کسل شدن
- احساس عدم راحتی
- تحریک بیش از حد
- بیماری یا درد
- سر در گمی
- ناراحتی از پیروی از دستور شما
- نیاز خاصی داشتن
کنترل خود را از دست ندهید
کودکان گاهی شروع به بهانه گیری های مختلف و کج خلقی می کنند و رفتارهایی مانند:
جیغ زدن و غرغر کردن ، لگدپراکنی ، کوبیدن پاها به زمین ، پرت کردن اشیا به اطراف ، کتک زدن دیگران و یا حتی حبس کردن نفس خود تا مرحله کبودی از خود نشان می دهند .
تحمل و کنترل این رفتارها در کودکان واقعا طاقت فرسا است .
زمانی که کودک شما در حال بهانهگیری و جیغ زدن و داد زدن است به صحبت های شما گوش نمی دهد و به فریادها و تهدیدهای شما با حالتی منفی جواب می دهد.
در این شرایط هر چه شما بیشتر داد بکشید صدای جیغ او نیز بلندتر می شود.
در این مواقع بهترین کار این است که کنار او بنشینید و چیزی نگویید.
کودکان خودشان هم از خشمی که دامن آنها را گرفته است می ترسند و بودن در کنار کودک هنگام بدرفتاری هایش موجب آرامششان می شود.
اگربهانه گیری های او برایتان غیر قابل تحمل شده است چند دقیقه کوتاه بیرون بروید تا کودک دست از گریه و جیغ بردارد سپس دوباره به اتاق بازگردید.
در این شرایط شما هیچ گاه نباید کنترل خود را ازدست بدهید و باید همیشه آرامش خود را حفظ کنید تا او سریع تر آرام شود.
همچنین نباید هیچ گاه وعده یا رشوه به کودک خود در این مواقع بدهید و باید به بهانه گیری های بی مورد کودکتان بی اعتنا باشید تا خودش خسته و ساکت شود.
حواستان باشد که شما بزرگ تر هستید
زمان طول کشیدن بهانه گیری های کودک شما مهم نیست ، بهتر است هنگام بهانه گیری به هیچ وجه با او بحث نکنید و خواسته های غیرمنطقی او را پاسخ ندهید .
به نظرات و تفکرات اطرافیان نیز اهمیت ندهید زیرا آنها نیز روزی چنین تجربیاتی خواهند داشت .
اگر کودک با بهانه گیری و داد و فریاد کردن به خواسته خود برسد می آمزد که همیشه این چنین نماید و این طرزفکر در بزرگسالی نیز برای او ایجاد مشکل خواهد کرد.
پس سعی کنید کودک متوجه از کنترل خارج شدن رفتارهایتان هنگام عصبانیت نشود.
اگر کودک بهانه گیرو کج خلق شما شروع به کتک زدن دیگران، پرتاب وسایل یا جیغ های بی وقفه نمود او را به مکانی امن مانند:
اتاق خواب خودش ببرید و علت آوردن او به این مکان را بگویید و کنار او بمانید تا آرام شود.
اگر در مکان عمومی کودک کج خلقی هایش را شروع کرد آنجا را ترک کنید تا او آرام شود.
عشق خود را به کودک ابراز کنید
زمان آرام بودن کودک با او صحبت کنید و بگویید خیلی دوستش دارید و او را در آغوش بگیرید .
کودک با این رفتار شما با آرامش بیشتری خواهد توانست درباره کج خلقی های خود صحبت کند.
بعدا در مورد مساله پیش آمده صحبت کنید
زمانی که کودک آرام گشت با او درباره اتفاق های پیش آمده حرف بزنید .
صحبت کردن در مورد بهانه گیری ها کودک به شما کمک می کند که بدانید مشکل کودک شما چیست.
هنگام حرف زدن با کودکتان به او کمک کنید تا بتواند احساسات خود را در غالب کلمات بیان کند.
مثلا بگویید:«تو خیلی عصبانی بودی چون غذا آن چیزی نبود که می خواستی.» .
با صحبت کردن با کودکتان به او بفهمانید به جای جیغ زدن و بهانه گیری با صحبت بهتر می تواند به نتیجه دلخواهش برسد مثلا به او بگویید:
ببخشید من تو رو درک نکردم. الان که جیغ نمی کشی متوجه شده ام چه می خواستی.
به کودک زمان بدهید
گاهی اوقات بهتر است به کودک خود زمان بدهید تا بتواند خودش تا حدی بهانه گیری هایش را کنترل کند.
این روش را می توانید از 18 ماهگی فرزندتان آغاز کنید و برای مدت زمان کوتاهی (یک دقیقه برای هر سال از عمرش)زمانی که کج خلقی کودکان بالاست و دیگر روش ها پاسخگو نیستند، در مکانی ساکت و خسته کننده بگذارید تا کودک بتواند خودش را آرام کند.
هنگام اجرای این روش به کودکتان بگویید این یک تنبیه نیست ، من به تو زمان می دهم تا آرام شوی و در آنجا منتظر تو هستم .
اگر کودک نپذیرفت در آن مکان بماند او را با قدرت در مکان موردنظر نگه دارید و سپس دنبال کار خود بروید و در صورتی که جای او امن بود به او نگاه یا توجه نکنید تا با خودش کنار آید.
از موقعیت هایی که برای کودک ناخوشایند است دوری کنید
در موقعیت هایی که برای کودکتان ناخوشایند است و باعث ناراحتی او می شود دوری کنید .
مثلا قبل از عصبی شدن هنگام گرسنگی و شروع به بهانه گیری به او میان وعده کوچکی بدهید .
اگر او هنگام خرید در غروب بهانه گیر و عصبی می شود ابتدای روز خرید خود را انجام دهید.
شما به عنوان والدین موقعیت هایی که کودک بهانه گیر می شود را می دانید.
بنابراین قبل از اینکه بهانه گیری های کودک آغاز شود، بلافاصله حواس او را با دادن اسباب بازی به او ، تغییر مکان ، در آوردن شکلک های خنده دارو... پرت کنید.
در این سنین کودک مستقل بودن را می آموزد پس بهتر است به او در مواردی کوچک حق انتخاب بدهید.
مثلا به جای اینکه برای او ذرت بخرید ابتدا از او بپرسید هویج یا ذرت می خواهی؟ به این شیوه شما می توانید به او احساس کنترل داشتن بر اوضاع را منتقل نمایید.
استفاده همیشگی شما از کلمه نه در مقابل خواسته های کودک صحیح نمی باشد.
زیرا اینگونه شرایط را برای خود و کودکتان پر اضطراب و سخت می کنید بنابراین سعی کنید فقط در مواقع لزوم به کودکتان نه بگویید.
احساسات او را تایید کنید
زمانی که کودکتان اوقات پر هیجانی را پشت سر می گذارد و بهانه می گیرد به او کمک کنید تا عواطف خود را مشخص و آن ها را درک کند .
و با به زبان آوردن احساسات او مثل این جمله "تو واقعا غمگینی. می دونم که دوست داری اینجا بمونی و بازی کنی".
به او بفهمانید مشکلش را درک می کنید تا آرام شود.
فضایی برای آرام شدن ایجاد کنید
اگر کج خلقی، بهانه گیری یا نق زدن به اتفاقی روزمره تبدیل شده است، به کودکتان بگویید چنین رفتار هایی باید در فضا های مانند اتاق اضافی خانه رخ دهد تا او بتواند در آنجا احساسات خود را تخلیه کرده و بعد از آرام شدن از آنجا بیرون بیاید.
برای آرام شدن کودکتان در این فضا چیزی مانند تعدادی اسباب بازی پولیشی نرم، یک بالش و یک پتو که بتواند به او کمک کند، قرار دهید.
تکنیک نفس عمیق و آرمیدگی را به او یاد دهید
هنگام عصبانیت کودکان اغلب تنفس سریع دارند و بدنشان سفت می شود و این علایم می تواند مانع آرامش کودک شود.
شما می توانید تکنیک نفس عمیق را به کودک آموزش دهید تا بدن خود را شل کند و از این تکنیک در هنگام عصبانیت و ناراحتی استفاده کند.
شما می توانید برای آرام نمودن کودکتان روش خرگوش آرام را بکار بگیرید :
- به او بگویید بیا یک خرگوش آرام باشیم.
- چشم هایت را ببند.
- آرام باش.
- نفس خود را فرو ببر.
- نفس خود را بیرون بده.
- الان وقتش است که خرگوش شل باشی.
- دماغ خرگوشی ات را تکان بده.
- حالا صورت خرگوشی است را بی حرکت و شل کن.
- انگشتان پایت را تکان بده. حالا انگشتان پایت را شل کن.
- انگشتان دستت را تکان بده. حالا انگشتان دستت را شل کن.
- نفس خود را فرو ببر.
- نفس خود را بیرون بده.
- آرام باش.
- حالا تو یک خرگوش آرام هستی.
مراقب نشانه های اضطراب زیاد باشید
شاید علت بهانه گیری های روزانه کودک شما تنش و استرس موجود در خانه باشد که بر کج خلقی و بهانه گیری های کودک تاثیر می گذارد.
اگر کودک دائما بهانه گیر است و به خود یا دیگران آسیب می زند بهتر است از یک متخصص یا پزشک یا مشاور کودک کمک بگیرید.
این افراد می توانند شما را با تغییر رفتاری کودک آشنا کنند و به شما بیاموزند که چگونه رفتارهای آینده کودک را پیش بینی و با کودکتان رفتار نمایید.
منابع:نمناک / هنر زندگی/ yjc / ویکیپدیا
بیشتر بخوانید
واکسن کودکان | کودک شما چه زمانی و به چه واکسن هایی نیاز دارد
خواباندن کودک | ۲۰ نکته آموزشی ساده برای خواباندن نوزاد
کودک خجالتی | کودکم خجالتی است، چطور به او کمک کنم؟
